Ποίηση και Φιλοσοφία

ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΡΑΤΟΣ

(Ποιητής)

Ο Σωκράτης Μελισσαράτος είναι ποιητής.

Είναι τακτικό μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε.Ε.Λ), της Εθνικής Εταιρείας των Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε.Ε.Ε.Λ. και της Αιτωλικής Πολιτιστικής Εταιρείας (ΑΙ.ΠΟ.Ε) Ποίησή του έχει καταχωρηθεί στη «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» του Κέντρου Ευρωπαϊκών Εκδόσεων Χάρη Πάτση, σε Ανθολογίες Ελληνικές και Ξένες, καθώς και σε Λογοτεχνικά Περιοδικά. 

Η Ποιητική Σύνθεση "Της Φύσης ο Λόγος", που απέσπασε το Α΄ ΒΡΑΒΕIΟ Ποίησης 2011 της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών (Ε.Ε.Λ),  , μεταφράστηκε στα Πολωνικά με τίτλο «Cłos Natury», «της Φύσης ο Λόγος», Εκδόσεις Wydawnictwo Ksiazkowe Ibis, 2016 Βαρσοβία, ειδικά από την Επιτροπή για τη XVI Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης UNESCO 2016 στην Πολωνία, της οποίας επίσημος προσκεκλημένος ήταν ο ποιητής. 

Πήρε το Α΄ Βραβείο Ποίησης στο Διεθνή Λογοτεχνικό Διαγωνισμό «Σαλαμίνια 2011» του Δήμου Σαλαμίνας.

Τιμήθηκε το 2011 από τον ΟΜΙΛΟ UNESCO Νομού Πειραιώς και Νήσων με ΈΠΑΙΝΟ και με το αναμνηστικό Μετάλλιο της «Βεργίνας» και του «Μεγάλου Αλεξάνδρου» για την προσφορά του στον Πολιτισμό.

Το 2015 τιμήθηκε από το ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ LITERATURA ET ARTES (Λευκωσία-Κύπρος) με ΤΙΜΗΤΙΚΟ ΔΙΠΛΩΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ.

Επίσης πήρε το Β΄Βραβείο Ποίησης 2017 της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών  για το έργο του " Στα Κράσπεδα της Αιτωλίας Χώρας".

*

Οι dromoi Logotexnias, παραθέτουν ένα στοχαστικό-φιλοσοφικό κείμενο του ποιητή - συγγραφέα Σωκράτη Μελισσαράτου από το έργο του "Στο Υφαντό του Σύμπαντος Κόσμου", σελ. 155-163, Κεφ. VII με τίτλο:

                                    A.  Στ’ ακρογιάλια του Κόσμου

Όταν μίλησαν των αιώνων οι άνεμοι

τ’ αστέρια σώπασαν

και της ψυχής ηρέμησαν οι παλμοί.

Τα φεγγάρια έγιναν λουλούδια 

κι ο Κόσμος ένας κήπος

γεμάτος τριαντάφυλλα κι υακίνθους,

των άστρων η ψυχή.

Ήταν ένας Κόσμος μαγικός 

από ευωδιά γεμάτος η ψυχή του

κι έριχνε δροσοσταλίδες πρωινές 

κι η πάχνη σκέπαζε τη χλόη..

Έμοιαζε λιβάδι θεϊκό

στο άπλετο φως λουσμένος! *

Ο άνθρωπος, γεννήθηκε από τη Φύση για τη Φύση! Τα άτομά του, τα μόρια και τα κύτταρά του καθώς και όλα τα συστατικά του στοιχεία δημιουργήθηκαν από την αρχέγονη εκείνη Ουσία από την οποία προήλθαν όλα τα αισθητά και αόρατα, (αλλά υπάρχοντα) Πράγματα του Κόσμου. Η Φύση-Κόσμος τον προίκισε με Νου-Πνεύμα-Συνείδηση, που αγγίζει το τέλειο συγκριτικά με τα άλλα Γήινα όντα. Είναι το Έλλογο Ον, που αυτή η σύμφυτη ιδιότητά του τον κάνει ξεχωριστό επάνω στον πλανήτη Γη. Είναι ο ίδιος ο άνθρωπος της Φύσης ο Λόγος, ο δεσμός που συνέχει τον Σύμπαντα Κόσμο. 

Όπως λοιπόν ο άνθρωπος ως υπόσταση ξεκίνησε από την αρχέγονη Ουσία, που δημιούργησε αυτόν και όλα τα Πράγματα, έτσι και το Θείο - Λόγος, δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με αυτόν από την ίδια Ουσία. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι ο άνθρωπος είναι συνυφασμένος με το Θείο-Πνεύμα-Λόγο-Διάνοια-Συνείδηση και ενυπάρχει , συνυπάρχει, λειτουργεί, ποιεί, και πράττει ως κάτι το αδιαίρετο και αδιαχώριστο, ως Ύλη και Πνεύμα μέσα στο Φυσικό Κόσμο, δηλαδή ως Φυσική (Υλική) και Πνευματική – Θεϊκή οντότητα.

Έννοιες, όπως Νους, Ψυχή, Συνείδηση, Όντα, Θεός και Κόσμος, τις εκλαμβάνουμε ως έννοιες που έχουν Φυσικό (νατουραλιστικό) περιεχόμενο και όχι θεολογικό. Κατ’ αυτή την έννοια το ανθρώπινο πνεύμα απαλλαγμένο και ελεύθερο από περιορισμούς, εξαρτήσεις και δεσμεύσεις, λειτουργεί εκτός οριογραμμών των επιφαινομένων επίκτητων εμπειρικών παραστάσεων και έτοιμης τυποποιημένης και προσφερόμενης γνώσης. Πρέπει να μελετήσει αισθητά και νοητά και να εμβαθύνει στην Υφή και Ειδή, στα Βάθη και τα Ύψη των Πραγμάτων και στην Ουσία αυτών.

«Η Ελευθερία της Βούλησης» του ανθρώπου, δηλαδή η ικανότητα να παίρνει αποφάσεις για τις πράξεις του, όπως λέει ο Immanuel Kant, είναι βασικός παράγοντας για τη σωστή επεξεργασία των δεδομένων, αλλά και των μη δεδομένων, είτε αυτά προσλαμβάνονται δια των αισθήσεων (εμπειρικά), είτε δια της νοήσεως. Είναι κι αυτή μια πράξη, ένα είδος πράξης ή δράσης νοητική, η οποία προηγείται της φυσικής πράξης, που έχουμε αποφασίσει να εκτελέσουμε.

Πολλοί είναι οι Φιλόσοφοι(1) και οι διανοούμενοι, που μίλησαν και έγραψαν για το ανθρώπινο «σκέπτεσθαι» και πώς λειτουργεί εμπειρικά «κατ’ αίσθησιν» αλλά και νοητικά, πνευματικά. Ο καθένας από τη δική του πνευματική θέση και αντίληψη έδωσε το δικό του στίγμα εκκίνησης για την αξιολόγηση των ανθρωπίνων πράξεων και αποφάσεων. 
Οι αξιολογήσεις όμως πράξεων και αποφάσεων, οι οποίες εξαρτώνται από δεσμευτικές προκαθορισμένες αντιλήψεις, είναι αξιολογήσεις, που δεν υπόκεινται στη βάσανο της Αλήθειας, του καθαρού «σκέπτεσθαι», του «Ορθού λόγου» και εκφράζονται με την «Ελευθερία της Βούλησης» του ανθρώπου. Σ’ αυτή την περίπτωση αφορίζονται οι πράξεις και καταδικάζεται ο άνθρωπος. Είναι αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός, που αφορίζεται (δηλαδή το επιφαινόμενο) και η συμπεριφορά, που καταδικάζεται και όχι η εξερεύνηση του αιτίου του εσώτερου ψυχικού κόσμου του ανθρώπου, το οποίο συγκροτεί μια τέτοια σκέψη, η οποία οπλίζει την οριοθετημένη κακή Βούλησή του.

Όλο αυτό το σκεπτικό ξεκινά από τις τελολογικές αντιλήψεις εκάστου ανθρώπου. Είναι αντιλήψεις και απόψεις, που απορρέουν από Διδασκαλίες κάποιων Δογμάτων όπως: οικονομικών, πολιτικών θρησκευτικών, πολιτισμικών κ.α. Αυτό είναι μια "πλάνη" ηθελημένη, που αποσκοπεί στην ποδηγέτηση της σκέψης και περισσότερο της «Ελευθερίας της Βούλησης»(2), της δημιουργικής Καλής Βούλησης του ανθρώπου. Με αυτό το δεδομένο ο άνθρωπος καθίσταται πνευματικά ανελεύθερος με συνέπεια η Τελολογική του αντίληψη να είναι αυτή, που καθορίζει το «σκέπτεσθαι» και το «πράττειν». 

Όταν οι θρησκείες εκλαμβάνονται από τον άνθρωπο ως μια προσωπική ενασχόληση για την κατανόηση Ιδεατών καταστάσεων αλλά και για μια φιλοσοφική προσέγγιση κοσμοθεωρητικών εννοιών, όπως της Δημιουργίας του Κόσμου, του Απείρου, του Απόλυτου, της Αιωνιότητας του Θεού κ.α., μέσα από το δικό τους Θεοσοφικό σκεπτικό, είναι ένα φαινόμενο εντελώς λογικό, ωραίο, καλό και πάνω απ’ όλα πνευματικό. Όταν όμως υπεισέρχονται ενεργητικά στην πολιτική και πολιτειακή οργάνωση των κρατών και κατά κάποιον τρόπο μη φανερό (αλλά υπαρκτό) ηγούνται, τότε σείουν στα χέρια τους το λάβαρο του πολέμου καταστρέφοντας αυτά τα οποία ευαγγελίζονται, δηλαδή αγάπη αδελφοσύνη, δικαιοσύνη αθανασία..κ.α. 

B. Η Ελευθερία της Βούλησης

Οι Τελολογικές αντιλήψεις του ανθρώπου δεν μας παρέχουν καμιά λογική τεκμηρίωση, ότι πέραν από το Φυσικό-Αισθητό και το Αθέατο «Εσωφυσικό», (αλλά υπάρχον), υπάρχει και το Υπερβατικό, το οποίο άρχει του Κόσμου. Ο άνθρωπος ενδόμυχα γνωρίζει το Δέον και είναι αυτό που η «Καλή Βούληση» με την ανορίοτη σκέψη μπορεί να το φανταστεί, να το επεξεργαστεί και να το προσφέρει ως μια Φυσική Ηθική, που από μέσα της θα αναδύονται όλα τα μεγάλα ανθρώπινα και Κοσμικά Ιδεώδη. 
Μέσα από μια ανορίοτη Κοσμική-Φυσική Ηθική απαλλαγμένη από κάθε είδους δογματικές σκοπιμότητες, επιρροές και εξαρτήσεις η ανθρώπινη διάνοια δύναται ακόμη να προβλέψει και το αδιανόητο..!

Ο Immanuel Kant στο έργο του «Η θρησκεία εντός των ορίων του Λόγου και μόνο» γράφει: 

«Η ηθική, αφού θεμελιώνεται στην έννοια του ανθρώπου, που είναι ένα ελεύθερο ον, υποταγμένο μόνο στο νόμο της λογικής του, δεν έχει ανάγκη από την ιδέα ενός άλλου ανώτερου όντος για να συνειδητοποιήσει τα καθήκοντά του, ούτε από άλλο κίνητρο εκτός της λογικής του, για να τα πραγματοποιήσει. Κάτι που δεν βγαίνει μέσα από τον ίδιο τον εαυτό του κι απ’ την ελεύθερη βούλησή του δεν μπορεί να θεωρηθεί ως ηθική και ως αλήθεια. Έτσι για να ακολουθεί ο άνθρωπος την ηθική, δεν έχει ανάγκη καμιάς θρησκείας, αλλά χάρη στον ορθό πρακτικό Λόγο - που του υπαγορεύει το καθήκον του - αρκεί ο εαυτός του. Ο ηθικός νόμος δεν επιβάλλεται ανελεύθερα και εκβιαστικά από μια «έξωθεν» αρχή και «παρά τον Λόγον», αλλά κατοικεί μέσα μας έμφυτα και είναι ο πυρήνας του λογικού μας.»(3)

Ο κόσμος μας είναι γεμάτος από οριογραμμές, που μέσα τους κινούνται ανελεύθεροι πνευματικά άνθρωποι. Είναι πολλοί στο πλήθος, που επαναλαμβάνουν αναμασώντας τις Τελολογικές τους αντιλήψεις, «πιστεύω» και θέσεις εκπορευόμενες από κάποια Ιδεολογικά Κέντρα. Άλλοι από αμάθεια, άλλοι απ’ το φόβο για την έκβαση της κοινωνικής τους καταξίωσης κι άλλοι από αδυναμία να καταλάβουν τις παγίδες, που κρύβονται πίσω από τα Συστημικά Σμιλέματα των κάθε λογής Δογμάτων, αδυνατούν να απελευθερώσουν τη σκέψη τους από κατεστημένες αντιλήψεις, να ατενίσουν και να πορευτούν προς νέους πνευματικούς ορίζοντες.

Είναι "θλιβερά" τα συναισθήματα στη θέαση ανθρώπων που λειτουργούν σαν κουρδισμένα ανθρωποειδή και ακόμη πιο θλιβερό να βλέπει κανείς ολόκληρες «μάζες» ανθρώπων να ενεργούν και να πράττουν προγραμματισμένα, καθοδηγούμενες από αθέατους «ειδικούς προφέσορες» (Μ.Μ.Ε., Πολιτικά, Κοινωνικά, Θρησκευτικά Συστήματα κ.α.) και να μετατρέπονται σε άβουλα πιόνια στη σκακιέρα των Αθέατων Συμφερόντων.

Ο άνθρωπος προοδεύει και εξελίσσεται πνευματικά προς ένα ανώτερο επίπεδο, όσο η ανθρώπινη σκέψη καταρρίπτει τις Δογματικές οριογραμμές των διαφόρων εποχών και αφοπλίζει τις ναρκοθετημένες περιοχές του πνεύματός της! 

Ευελπιστούμε ο άνθρωπος να βρει τη γαλήνη του, που τόσο αναζητεί και ποτέ δε βρίσκει. Πάντα θα τον κυνηγούν όλα τα βάθη του, αυτά τα άβυθα, ανείπωτα κι ανείδωτα, που περιέχουν σκοτάδι, πολύ σκοτάδι, που πρέπει να το διαβεί, να περάσει μέσα από την κόλαση για ν’ ατενίσει τα Ύψη του Κόσμου και να ζήσει στο Φως!

Ο Άνθρωπος μπορεί να έρχεται και να παρέρχεται, υπάρχει όμως ένας αέναος κύκλος γέννησης, φθοράς και αναγέννησης, που ισχύει τόσο για την ύλη, όσο και για το πνεύμα. Ίσως μέσα από αυτούς τους αιώνιους Κοσμικούς Κύκλους ο "άνθρωπος", υπό οποιαδήποτε μορφή του δώσει η Φύση, κατανοήσει κάποια στιγμή το θεμελιώδες ερώτημα του Paul Gauguin «από πού ερχόμαστε, τι είμαστε, πού πάμε!»(4) και δώσει απάντηση σ’ αυτό.

Ως διάνοια ο «άνθρωπος» πάντα θα βρίσκεται μέσα στη Ροή των Πραγμάτων, μέσα στη σύνθεση, αποσύνθεση και κατάρρευση της Φυσικής του οντότητας, αλλά και της Αναγέννησής του ως Πνευματικού όντος μετά την φυσική του διασπορά προς το Χάος! 

Γι αυτό το πεπρωμένο του «ανθρώπου», ως Ύλη και Πνεύμα, είναι συνυφασμένο με το πεπρωμένο του Σύμπαντος Κόσμου..!

Ήρθε όμως η στιγμή για το ταξίδι της επιστροφής στο γαλάζιο πλανήτη, να κατεβούμε απ’ το φανταστικό μας αστρόπλοιο, που μας Ταξίδεψε στον κόσμο της Επιστήμης και της Φιλοσοφίας, της Φαντασίας και του Ονείρου, μέσα σε έναν Κόσμο μη πεπερασμένων Κοσμικών Οριζόντων πλημμυρισμένο Φως..!

Κάτω απ’ των άστρων τη λάμψη 

σε κάποιο ακρογιάλι των Κόσμων

κάθισε ο νους να λογιστεί 

αυτά που τα μάτια δε βλέπουν.

Έπιασε μια απ’ τις κλωστές 

που ενώνουνε τον Κόσμο                               

κι ήταν φωτιά, ήταν βροντή, 

κυκλώνας , καταιγίδα,

κλάμα νεογέννητου μωρού 

ο θάνατος του γέρου..

ήταν η Γέννα της Ζωής, 

ο θάνατος κι η Ανάστασή της! (5)

Θαυμαστοί εκείνοι που η ψυχή τους θ’ αγγίξει τ’ άστρα, θα νιώσουν τη Δημιουργία και θα ζήσουν τον Κόσμο της απλότητας, της πολυπλοκότητας και της Απόλυτης Υλικής και Θεϊκής του υπόστασης μέσα σ’ ένα άπλετο Φως Γεννήσεων, Θανάτων κι «Αναστάσεων..».

Τόσες κραυγές.. κι όμως ανήκουστες.

Τόση Ησυχία που πονάει!

Τ’ Άπειρο κλεισμένο στη ματιά.. 

κι ο Κόσμος ένα Όνειρο… 

ως κόρη οφθαλμού χαμογελάει..! (6)

Θαυμαστοί εκείνοι που θα κατορθώσουν με το πνεύμα τους να φτάσουν στις εσχατιές μιας Καθολικής Κοσμικής Συνείδησης και μιας Ηθικής, σμιλεμένης και σφυρηλατημένης στο εργαστήρι ενός Συμπαντικού Νου.! 

[…] Ήρθε τ’ απόβραδο.. πάλι μόνος 

Κάτω απ’ τη φωταύγεια του Κόσμου

Και πάνω στα χείλη της σκέψης του 

Που βουτάει σ’ ορίζοντες ρουφώντας Ψιθύρους

Μοναχικός αναβάτης της σκέψης του 

Μοναχικός αναζητητής

Της πέτρας

              Τούτης της γης 

                                  Εκείνης της θάλασσας

Του έναστρου ουρανού των σιωπηλών Πραγμάτων

Και της ομίχλης που σκεπάζει το Είναι του..

Ποιο το τέρμα των ονείρων 

Και πού των ονείρων του η πραγμάτωση;

Η νύχτα ήρθε κι όλων των Πραγμάτων το Βάθος

Έπεσε μέσα του!

Πώς ν’ αντέξει το βάρος

                                Πώς ν’ αντέξει τα Βάθη..!

Η πορεία μεγάλη κι εκεί στην άκρη της Αιωνιότητας 

λαμπυρίζει η άβυσσος..

Είναι η λάμψη της η πορεία των Πραγμάτων

Που πριν απ’ αυτόν πορεύτηκαν;

Είναι το Βάθος τους που πρέπει αυτός να κατέβει;

Κι αυτά τα Πράγματα κι εκείνα τα Βάθη τους 

Κι αυτά τα δυσθεώρητα Ύψη που πρέπει ν’ ανέβει

Σε ποια στιγμή του άχρονου «Γίγνεσθαι» βρίσκονται; (7)[…]

Μέσα από μια ανορίοτη Συμπαντική Σκέψη και Ηθική, θα έλθει η στιγμή που η ανθρώπινη διάνοια θα νογάται στις θάλασσες του Υπαρκτού και θα δημιουργεί στο ανέσπερο Φως του Ιδεατού.!

Σωκράτης Μελισσαράτος

.............................................................................................................
Σημειώσεις

Οι δύο πίνακες είναι έργα του ποιητή  Σωκράτη Μελισσαράτου.

*.  Σωκράτης Μελισσαράτος, "Στο Υφαντό του Σύμπαντος Κόσμου", σελ. 155 , Εκδόσεις Λεξίτυπον Αθήνα, 2015.

1. Ησίοδος, Σωκράτης, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πρωταγόρας, καθώς και προσωκρατικοί φυσικοί φιλόσοφοι, όπως οι Αναξαγόρας, Δημόκριτος, Λεύκιππος, Ηράκλειτος, Εμπεδοκλής κ.α., όπως επίσης και νεότεροι διανοητές, οι Σπινόζα, Καντ, Σοπενχάουερ, κ.α. 

2. Ο αναγνώστης παραπέμπεται και στα έργα του Μπαρούχ Σπινόζα: «Ηθική», «Πολιτική Πραγματεία», και «Πραγματεία», καθώς και στα έργα του Ιμμάνουελ Καντ: «Πρακτικός Λόγος», «Θεμέλια της μεταφυσικής των Ηθών» και «Κριτική του Πρακτικού Λόγου». 

3. Immanuel Kant, «Η θρησκεία  εντός των ορίων του Λόγου και μόνο». Εκδ. Πόλις 2007. 

4. Gauguin Paul, Γάλλος Ζωγράφος 1848 – 1903. Είναι τίτλος ενός από τους γνωστότερους ζωγραφικούς πίνακες του Γάλλου ζωγράφου. (Λάδι σε καναβάτσο, 139,1 χ 374,6 cm. Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης, Η.Π.Α).

5, 6. Σωκράτης Μελισσαράτος, "Στο Υφαντό του Σύμπαντος Κόσμου" σελ. 161 και 162, Εκδόσεις Λεξίτυπον Αθήνα, 2015.

7.  Σωκράτης Μελισσαράτος, απόσπ. από την Ποιητική Συλλογή "Γεννήτορας, σελ. 31, Αθήνα 2009.