Σ τ η Λ ε σ β ί α

ΑΡΧΑΙΑ  ΡΩΜΑΪΚΗ  ΠΟΙΗΣΗ

CATULLUS GAIUS-VALERIUS

Κάτουλλος Γάιος Βαλέριος (87 - 55  π. Χ.)

"Ο Κάτουλλος (Βαλέριος) γεννήθηκε στη Βερόνα, κοντά στη λίμνη της Γάρδας, που εγκωμίαζε σε ποιήματά του. Ανήκε σε πλούσια και διακεκριμένη οικογένεια.[...] Στη Ρώμη εγκαταστημένος και γνωστός, είχε γίνει μέλος της  σχολής "Οι νεώτεροι", που τη συγκροτούσαν νέοι ποιητές μορφωμένοι, με πνευματικές και καλλιτεχνικές ανησυχίες, που απόφευγαν τα μακρόπνοα και διδακτικά έπη και είχαν για πρότυπά τους τους Αλεξανδρινούς με τον κύριο εκπρόσωπό τους Καλλίμαχο. [...] 

Στα σύντομα, προπάντων, ποιήματά του, φαίνονται τα θελκτικά χαρίσματα του Κάτουλλου, πλούσια και σύντομη έκφραση, τσουχτερή, χαριτωμένη, απλή και κάποτε απλοϊκή, που συγκροτούν με την ενότητά τους μια μορφή άψογη και τέλεια. Τα ποιήματά του πλαισιώνουν πάντα μια σκηνή, ένα χαρακτήρα, ένα πρόσωπο. Πνεύμα εύθυμο, κακό η τσουχτερό, συχνά χυδαιολόγο, βρίσκει δικαίωση στο πάθος της έκφρασής του. Δικαιώνεται ακόμα από τα λίγα ποιήματα που έγραψε για τη Λεσβία (1) (την πανέμορφη, αόριστη και μυστηριώδη δέσποινα της υψηλής κοινωνίας της Ρώμης) που τον επιβάλουν σαν τον πρώτο και μεγαλύτερο Λατίνο λυρικό, ο οποίος κάνοντας ποίηση προσωπικές εξομολογήσεις και αυτοβιογραφικές του στιγμές, δημιούργησε ένα νέο δικό του κλίμα. Για τη Λεσβία αυτή που απίστησε στον έρωτά του, έγραψε ποιήματα δριμύτατου πάθους.

Η σοφία του ποιητή φαίνεται καλύτερα στα μεγαλύτερα ελεγειακά του και άλλα ποιήματα, από τα οποία τα πιο ονομαστά είναι "Οι γάμοι του Πηλέως και της Θέτιδος" (64), και η ελεύθερη μετάφραση του ποιήματος του Καλλίμαχου "Η κόμη της Βερενίκης" (66). Στη μετρική του δεν φτάνει με τον εξάμετρο και τον πεντάμετρο, το ύψος ενός Βιργίλιου ή ενός Οβίδιου, ωστόσο μεταχειρίζεται με δεξιοτεχνία πολυποίκιλους λυρικούς ρυθμούς, που δανείζεται από τους Αλεξανδρινούς ή από τους Αιολείς ποιητές (Αλκαίο, Σαπφώ)".

*

Οι Dromoi Logotexnias, παραθέτουν δύο ποιήματα του Ρωμαίου ποιητή με τίτλο:

α) "Στη Λεσβία"  και β) "Για το θάνατο του σπουργιτιού".

Σ τ η  Λ ε σ β ί α

Ας ζήσουμε, Λεσβία, πάντοτε αγαπημένοι

Χωρίς καν να προσέχουμε στα λόγια των γερόντων.

Τ' αστέρια βασιλεύουνε και πάλι ξαναβγαίνουν,

Εμείς, αν σβήσει μια φορά η σύντομη ζωή μας

θα κοιμηθούμε οριστικά μεσ' στο βαθύ σκοτάδι.

Για δόσε μου χίλια φιλιά και δυο φορές πενήντα

ύστερα χίλια δόσε μου και πάλι άλλα διακόσια

έπειτα πάλιν εκατό κι ύστερα πεντακόσια

κι όταν χιλιάδες τα φιλιά, μιλλιούνια θά ΄χουν γίνει

τότε τ' ανακατεύουμε, κανείς μας να μην ξέρει,

ούτε ο κακός να μη μπορεί να χύσει τη χολή του,

όταν θα μάθει τα φιλιά πόσες μυριάδες είναι. 

 Για το θάνατο του σπουργιτιού

Πενθείτε Αγάπες και Ίμεροι, Αφροδίτες κλαίτε

κι άνθρωποι εσείς, που ευγενική καρδιά κρατάτε.

Το σπουργιτάκι πέθανε της διαλεχτής μου,

το σπουργιτάκι πέθανε που ήταν η τρανή χαρά της,

που κι απ' τα μάτια της περσότερο αγαπούσε.

Ήταν γεμάτο γλύκα κ΄έτσι εγνώριζέ την 

όπως γνωρίζει το κορίτσι τη μανούλα.

Δεν ήθελε απ΄την ποδιά της να κουνήσει

μα κει καθόταν και πηδούσε γύρω γύρω,

και πίπιζε άπαυτα κοιτώντας την κυρά του.

Μα τώρα επήρε πια το μαύρο μονοπάτι

που άμα κανείς το πάρει πίσω δε γυρίζει.

Ανάθεμα στα μισητά σκοτάδια του Άδη,

που όλα τα ωραία κι αγαπημένα καταπίνουν.

Αυτά το πολυαγάπητο πουλί μου πήραν.

Κακό που γίνηκε! Ωχ, καημένο μου πουλάκι,

για τη θανή σου τα ματάκια της καλής μου

πριστήκαν και κοκκίνισαν από το κλάμα.

Κάτουλλος  (Βαλέριος)

......................................................................................................

* Τα τρία κείμενα είναι: από τη "Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία" ΡΙΤΑΣ ΜΠΟΥΜΗ - Ν. ΠΑΠΑ

1.  Στο ποίημα αυτό σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ο λόγος είναι για τη Λεσβία τη γυναίκα που αγάπησε ο Κάτουλλος με τόσο πάθος. Το όνομα Λεσβία της τό 'χε δώσει για να θυμίζει τη Σαπφώ. Το πραγματικό της όνομα ήταν Κλαυδία.       
** Τα τρία κείμενα στην Ανθολογία είναι γραμμένα με το πολυτονικό σύστημα γραφής.