Το σκοτεινό τρυγόνι

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ

(1851 - 1911)

Ένας από τους αξιολογότερους Έλληνες λογοτέχνες. Είναι γνωστός και ως "Κοσμοκαλόγηρος" καθώς επίσης και ως "ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων". Κατά τον ποιητή Κ. Καβάφη "η κορυφή των κορυφών". Έγραψε ως επί το πλείστον διηγήματα τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στην Νεοελληνική λογοτεχνία!

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

Οι dromoi logotexnias, παραθέτουν ένα  Απόσπασμα από το δοκίμιο "Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης".(1) του ποιητή και Στοχαστή Σωκράτη Γερ. Μελισσαράτου, και ένα ποίημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη με τίτλο "το σκοτεινό τρυγόνι".

***

Γράφει ο Σωκράτης Μελισσαράτος

Απόσπασμα

[...] Γεννημένος Αφηγητής έγραφε έξω από τεχνικές και καλούπια γραφής, πολλές φορές με δημιουργικό αυτοσχεδιασμό της στιγμής. Η παρατηρητικότητά του δεν είναι μόνο ρεαλιστική, κάποιες φορές είναι σχεδόν νατουραλιστική. Η δημιουργία του στην έκφραση είναι χωρίς εγκεφαλικές διεργασίες για το μικρόκοσμο, που παρουσιάζει . Για την παρατηρητικότητά του ο Κωστής Παλαμάς γράφει ότι «μέσα στον παρατηρητήν είναι και ένας ποιητής» (Απρίλης 1899 στο περιοδ. η Τέχνη )

Το έργο του δημιουργήθηκε σε στενή συνάφεια και με τη Βυζαντινή Παράδοση. Στάθηκε ανάμεσα στην αρχαιολατρία οπαδών της καθαρεύουσας και εκείνων, που πρέσβευαν μια ριζοσπαστική απομάκρυνση από την ελληνική αρχαιότητα. Κατά την άποψη του Σπύρου Μελά «είναι ο πρώτος συγγραφέας του Ελληνοχριστιανισμού». 

Μετά τα πρώτα έργα του, Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΙΣ , ΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ, Η ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΑ, Ο ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΗΛΙΩΝΗΣ, η καθαρότητα της ψυχής του γυρίζει στο μικρό λαό και τον τόπο του, στις παιδικές του μνήμες με τις εικόνες του βίου της Παράδοσης. 

Τα ελάχιστα της ζωής τα μετέβαλλε σε θησαυρούς με τη διεισδυτική ματιά του στα πράγματα, με τον πηγαίο λυρισμό του και την τέχνη της γραφίδας του!

Ο Διηγηματογράφος Παπαδιαμάντης παρουσιάζει δραματουργικά τις εικόνες στην ξηρά ή τη θάλασσα με πολλές σκηνοθετικές 
Σωκράτης Μελισσαράτος
ικανότητες. Η τέχνη του κατά τον Οδυσ. Ελύτη «είναι μια διαρκής μετατόπιση παλινδρομική, ανάμεσα στην αίσθηση και στην καθαρότητα της αίσθησης, ένα είδος αντικατοπτρισμού στο ηθικό επίπεδο, που του είναι ήδη στο αισθητικό προσφιλής.»
Για το περιβόλι του Γιαννιού, που το βλέπει σαν μια οικεία θάλασσα γράφει ο Παπαδιαμάντης:

« Ο δε ουράνιος θόλος κατοπτρίζετο όλος εις τον απαράμιλλον κήπον ον ο ήλιος έκαιε χωρίς να καταφλέγη τα βάθη του.» 

Με πραγματική παρατήρηση καλύπτεται το όποιο συγκλονιστικό φαινόμενο, που σε λίγο παίρνει και ένα μεταφυσικό νόημα. Σαν σε πραγματικό λιθοβολισμό βρίσκεται η Φόνισσα με τη δραματουργική ικανότητα της πένας του.

Εκεί στο Κακόρεμμα « έφευγον οι πρώτοι λίθοι, άλλοι λίθοι ήρχοντο να λάβωσι την θέσιν των, μετ’ αυτούς δε άλλοι» και σε λίγο πέφτουν « με ορμήν και κακίαν κατά του προσώπου της», όταν έτρεχε και η Φύση σαν Ερινύα ζητούσε να την εξαφανίσει από την κοινωνία. Ο Παπαδιαμάντης σπρωγμένος απ’ την ηθική του συνείδηση ήθελε να υψώνει ηθικά τους αναγνώστες του! [...]

[...] Πέρασαν Εκατό χρόνια από το θάνατο του Παπαδιαμάντη και όλα τα ερείσματα του οικοδομήματος της εποχής που έζησε έχουν ήδη πέσει…Την αγροτική ζωή και την ανόθευτη Παράδοση διαδέχτηκαν η εκβιομηχάνιση της παραγωγής και στη συνέχεια η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και της πληροφορίας, η συστημική οργάνωση σχεδόν των πάντων. 

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης όμως δεν ξεχάστηκε!

Παρά τις όποιες ενστάσεις για το Βίο και την Πολιτεία του, από την εποχή που έζησε μέχρι σήμερα, χωρίς αμφιβολία στο πλούσιο έργο του προβάλλεται αδρά μια Ελληνικότητα μοναδική!
Αυτή η Ελληνικότητα είναι ένα σπουδαίο Πνευματικό Κεφάλαιο, από ένα μεγάλο Δημιουργό, που έχει πάρει τη θέση του ανάμεσα στα φωτεινά πνεύματα της Νεοελληνικής Γραμματείας!    (1)

                                                                                                                                                                                                  Σωκράτης Μελισσαράτος.

                                                  *****                                          

Το σκοτεινό τρυγόνι

Μάνα μου,

εγώ είμαι τ’ άμοιρο

το σκοτεινό τρυγόνι

όπου το δέρνει ο άνεμος

βροχή που το πληγώνει..

Το δόλιο 

όπου κι αν στραφεί 

απ’ όπου κι αν περάσει 

δε βρίσκει πέτρα να σταθεί 

κλωνάρι να πλαγιάσει.. 

Εγώ βαρκούλα μοναχή 

βαρκούλα αποδαρμένη 

μέσα σε πέλαγο ανοιχτό 

σε θάλασσα αφρισμένη.. 

Παλεύω με τα κύματα

 χωρίς πανί, τιμόνι 

κι άλλη δεν έχω άγκυρα 

πλην την ευχή σου μόνη..

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης

...........................................................................................................................................................
1. Απόσπασμα από το δοκίμιο του ποιητή Σωκράτη Γερ. Μελισσαράτου "Αλέξανδρος Παπαδια-μάντης". Αναδημοσίευση από το περιοδικό "ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ", ΤΟΜΟΣ  ΝΕ΄ 2013-2014, σελ. 280, (ΕΚΔΟΣΗ 2018).