Ησιόδεια Κοσμογονία

Η Σ Ι Ο Δ Ο Σ

8ος  αι. π. Χ.

Ο Ησίοδος υπήρξε μετά τον Όμηρο ο δεύτερος σε σπουδαιότητα αρχαίος ποιητής. Γεννήθηκε στην Άσκρη της Βοιωτίας, όπου κατέφυγε ο πατέρας του από την αιολική Κύμη της Μικράς Ασίας, αλλά η ακριβής χρονολογία της γέννησής του δεν είναι γνωστή.

Η  ΗΣΙΟΔΕΙΑ  ΚΟΣΜΟΓΟΝΙΑ  ΚΑΙ  Ο  ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ  
ΤΗΣ  ΓΗΣ  ΑΠΟ  ΤΟΝ  ΟΥΡΑΝΟ

  [...] Από μία άποψη, θα έπρεπε να εξετάσουμε το έργο του Ησίοδου πριν από τις ορφικές δοξασίες, αφού η "Θεογονία" και το "Έργα και Ημέραι" πιθανώς, έχουν συντεθεί, στις αρχές του 7ου αιώνα π. Χ., και πολλά από τα θέματα που αναπτύσσονται από τους "ορφικούς" και άλλους είναι ολοφάνερα επηρεασμένα, εδώ και εκεί από τις αντιλήψεις του Ησίοδου. Ανήκουν όμως σε μια παράδοση λαϊκών, μη αναλυτικών ιδεών για τον κόσμο και την εξέλιξή του, και η παράδοση αυτή εκφράζεται σποραδικά στο έργο του Ομήρου (βλ. υποκεφ.  1 - 3).

        Ο Ησίοδος, από την άλλη μεριά, παρόλο που συνέθεσε τα έργα του μόνο μια γενιά περίπου έπειτα από το δημιουργό της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, αντιπροσωπεύει μια ολοφάνερα νέα προσπάθεια να συστηματοποιηθούν οι αρχαίοι μύθοι. Και αυτός επίσης ασχολείται με τις σχέσεις μεταξύ θεών και των θεαινών αλλά και προς πιο πρωτόγονες δυνάμεις, όμως έχει την έκδηλη πρόθεση όχι μόνο να βάλει κάποια τάξη σε ένα πανάρχαιο μυθικό υλικό, αλλά και να καταδείξει τις έσχατες πηγές της εξουσίας και το μεγαλείο του Δία. ... Στο "Έργα και Ημέραι", τονίζει ότι η τελική εξουσία του Δία πάνω στον κόσμο βρίσκεται σε συμφωνία με την Τάξη ή τη Δικαιοσύνη (Δίκη), είναι πιθανό να επηρέασε, αν και πιο έμμεσα, τις προσωκρατικές ιδέες - ιδιαίτερα, με τη μεσολάβηση του Ηράκλειτου, την αντίληψη ότι υπάρχει μια κρυμμένη, βαθύτερη αρμονία στον κόσμο. [...] 

       

31     Ησίοδος, Θεογονία  116

Έτσι λοιπόν πριν απ' όλα γεννήθηκε το Χάος, κι έπειτα            
      116                          
η ευρύστερνη η Γαία, των πάντων στέρεη έδρα παντοτινή,   
      117                                
και τα καταχνιασμένα Τάρταρα σε μια κόχη των απλωτών της Γης εγκάτων,                119
κι Έρως, ο ωραιότερος απ' τους αθάνατους θεούς,                   
      120                                           
αυτός που λύνει του κορμιού τα μέλη και σε θεών κι ανθρώπων
τα στήθια δαμάζει το νου και τη συνετή ορμήνια.
Και από το χάος γεννήθηκαν το Έρεβος κι η μαύρη Νύχτα
κι από τη Νύχτα πάλι γεννήθηκαν ο Αιθέρας και η Ημέρα,
που τους έπιασε και τους γέννησε αφού έσμιξε ερωτικά με το Έρεβος.                      125
Και η Γαία πρώτα απ' όλα γέννησε τον έναστρο Ουρανό,
ίσο μ' αυτήν, για να τη σκεπάζει ολοτρόγυρα,
για νά  ΄ναι στέρεη έδρα παντοτινή για τους μακάριους θεούς.
Έπειτα γέννησε ψηλά βουνά, χαριτωμένες κατοικίες των θείων
Νυμφών, που μένουν στα βουνά τα δασωμένα.                                                        130
Αυτή γέννησε και το πέλαγος το ανήσυχο, που κοχλάζει φουρτουνιασμένο,
τον Πόντο, χωρίς ηδονικό σμίξιμο .. κι ύστερα ,
αφού πλάγιασε με τον Ουρανό, γέννησε τον Ωκεανό, βαθύ κι ορμητικό,
και τον Κίο και τον Κρίο και τον Υπερίονα και τον Ιαπετό...   [...]


32     Ησίοδος, Θεογονία  695  (Ο Δίας εξακοντίζει κεραυνούς κατά των Τιτάνων):

[...]  Κόχλαζε όλη η γη και του Ωκεανού τα ρεύματα                                                695               
και η θάλασσα η ανήσυχη.. κι αυτούς , τους χθόνιους
Τιτάνες, ζεστή πνοή τους τύλιξε, κι άσβεστη φλόγα έφτασε
ως τον θείο αιθέρα, και η λάμψη η τρεμουλιαστή του κεραυνού
και της αστραπής τύφλωσε ως και των δυνατών τα μάτια.
Και κάψα καταπληκτική κυρίεψε το Χάος.. κι ήταν                                                   700
το ίδιο, στ' άκουσμα και στη θωριά, σάμπως η Γαία κι ο πλατύς
ο Ουρανός πάνωθέ της να σίμωναν ο ένας τον άλλο
γιατί τέτοιος μεγάλος γδούπος θε να γεννιόταν... [...]


34       Ησίοδος, Θεογονία 736

[...]  Πέρα κει, της σκοτεινής γης και του καταχνιασμένου Τάρταρου,                 
της θάλασσας της ανήσυχης και του έναστρου ουρανού,
όλων αυτών βρίσκονται σε μια σειρά οι πηγές και τα πέρατα,
τα μουντά και νοτερά, που ως και οι θεοί τα απεχθάνονται,
ένα μεγάλο χάσμα, που δε θά 'φτανε ούτε μια χρονιά ολάκερη                                 740
για να φτάσει κανείς στον πάτο του, αν πρώτα περνούσε τις πύλες του.
Όμως πέρα δώθε θα τον πήγαιναν οι χαλεπές θύελλες ,
ακόμα και για τους αθάνατους θεούς είναι τρομακτικό
αυτό το θέαμα.. και τα φοβερά άντρα της ζοφερής Νύχτας
στέκουν σκεπασμένα με μπλάβα σύννεφα.                                                              745


35     Ησίοδος, Θεογονία  811    (έπειτα από μια επανάληψη των στίχων 736-9, βλ. 34):

Εκεί υπάρχουν αστραφτερές πύλες κι ένα κατώφλι χάλκινο,
ακλόνητο στερεωμένο με αιώνιες ρίζες,
φυτρωμένο από μόνο του.. και μπροστά, μακριά απ' όλους τους θεούς,
μένουν οι Τιτάνες, μέσα στο ζοφερό το Χάος.

Ησίοδος

..........................................................................................................................................................
Από το έργο "ΟΙ  ΠΡΟΣΩΚΡΑΤΙΚΟΙ  ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ", σελ. 50-55, των G.S. KIRK - J . E. RAVEN - M. SCHOFIELD, Εκδ. "ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ  ΙΔΡΥΜΑ  ΕΘΝΙΚΗΣ  ΤΡΑΠΕΖΗΣ", Αθήνα 1988.